مهاجرت بي‌رويه به شهرها و گسترش حاشيه‌نشيني در قرن گذشته و قرن اخير از معضلات مهم شهرهاي بزرگ جهان، بخصوص در كشورهاي در حال توسعه مي‌باشد، كه پيامدهاي سياسي، اجتماعي، اقتصادي و امنيتي متعددي به دنبال داشته است.اين دو پديده جمعيتي و شهري اگر در راستاي هم قرار گيرند و به هم پيوند بخورند، قطعاً مشكلات و پيامدهاي منفي مضاعفي را براي يك جامعه بخصوص شهرهاي بزرگ به دنبال خواهند داشت.از آنجايي كه علل حاشيه‌نشيني رانمي‌توان خارج از چارچوب علل مهاجرت ـ بخصوص مهاجرت روستا به شهر ـ بررسي كرد، مي‌بايستي آنها را به طور توأمان مطالعه نمود. چرا كه از يك طرف عوامل دافعه (Pushfactors)  در روستا موجب تخليه اين واحدهاي جمعيتي و مولد مي‌گردد و از طرف ديگر عوامل جاذبه (Pull factors)  آنها را به سوي شهرها كشانده و سربار جامعه شهري مي‌نمايد.براي بررسي نقش اين فرآيند در مسائل شهري و بخصوص امنيت اجتماعي شهرها لازم است دلايل مهاجرت، تيپ مهاجران و خصوصيات آنها وهمچنين وضعيت مناطق حاشيه‌نشين شهرها و ساكنان آنها مورد توجه قرار گيرند. چرا كه بخش اعظم بزهكاري ها، جرم هاي مشهود و نامشهود و جناياتي كه در اين كانونهاي جمعيتي اتفاق مي‌افتد و يا ساكنان آنها در سطح جامعه مرتكب مي‌شوند، ناشي از ساختار فيزيكي، فرهنگي، جمعيتي و اقتصادي اين نواحي و ساكنان آنها مي‌باشد.حاشيه‌نشينان داراي وضعيت اجتماعي و اقتصادي نامناسبي بوده و بندرت جذب ساختارهاي مدرن شهري مي‌شوند. برداشت‌ها و روحيات  خود آنها، نحوه برخورد و رفتار شهروندان ديگر با آنها، عدم توجه مسئولان سياسي و خدماتي شهرها به آنها، موجبات ايجاد روحيه ي عصيان‌ورزي و حس انتقام در آنها شده كه خود را به صورت رفتارهاي نابهنجار و مشكل‌آفرين بروز مي‌دهد.بررسي نظريات مربوط به پاتولوژي شهري ( آسيب‌شناسي شهري ) و اكولوژي جرايم شهري و خشونت ها و ناآراميهاي شهري و انطباق آنها بر حاشيه ي شهر مشهد مبين ارتباط مستقيم بين ويژگيهاي مهاجر و حاشيه‌نشين با بزهكاري و كاهش ضريب امنيتي شهرها مي‌باشد. « مهاجرت جابجايي بين دو واحد جغرافيايي يا به عبارت ديگر ترك يك سرزمين و اسكان در سرزمين ديگر است.»(1) حركات مكاني جمعيت يا مهاجرت يعني « تغيير محل اقامت معمولي از يك نقطه جغرافيايي به نقطه ديگر» (2) كه مي‌توان آن را از نقطه نظرات مختلف تقسيم‌بندي نمود مانند: فاصله مبدأ تا مقصد، طول مدت اقامت در محل جديد، عبور از مرزها و … از نظر عبور از مرزها مهاجرت ها يا « بين‌المللي » و يا « داخلي » هستند، كه هركدام به نوعي مي‌تواند زمينه‌ساز مشكلاتي در مقصد باشد. در اين بين هجوم آوارگان كشورهاي مجاور ـ مانند آوارگان افغاني ـ و مهاجرت روستا به شهر در داخل يك كشور مشكلات و تبعات بيشتري دارند.مهاجرت به عنوان يك پديده اجتماعي مي‌تواند نشانه ي پويايي و تحول جامعه باشد و موجب ترقي و پيشرفت شود، همانطور كه پيرمن عقيده دارد كه: « هجرت روستايي نه تنها انحطاط‌آور نيست بلكه مترقي نيز هست».(3)اما مهاجرت هاي بي‌رويه و بدون برنامه كه نتيجه ي اجراي سيساست هاي غلط دولت ها و نابرابري‌هاي شديد مكاني مي‌باشد، اثرات مخربي بر پيكر روستاها و شهرها وارد آورده و فضاهاي جغرافيايي را از حركت و پويايي باز مي‌دارد.(4)

مقدمه :
مهاجرت:
علل مهاجرت روستا به شهر:
مهمترين علل مهاجرت را به طور اختصار مي‌توان اينگونه بيان نمود :
علل اقتصادي :
علل طبيعي :
علل اجتماعي و فرهنگي :
مهاجران روستايي در شهرها
حاشيه‌نشيني چيست و حاشيه‌نشين كيست؟ (15 )
انواع حاشیه ها
حاشیه های شهری به دو دسته تقسیم می شوند:
الف) حاشیه های درون شهری :
ب) سکونتگاهای غیر قانونی ( عدوانی):
علل حاشيه نشيني
برخي علل اصلي حاشيه‌نشيني عبارتند از:
اصطلاح حاشیه نشینی در کشور های مختلف(22)
تاريخچه ي حاشيه‌نشيني در مشهد (23)
حاشيه‌نشيني در مشهد را مي‌توان در چند مقطع مشخص نمود :
خصوصیات و ویژگی های حاشیه نشینان :
بررسي دلايل جرايم، آشوبها و خشونت هاي شهري از ديدگاه اكولوژيكي :(24)
تجزيه و تحليل اكولوژيكي از محيط فقر:
نظريه طبقه‌بندي واحدهاي مسكوني :
علل خشونت هاي شهري از ديدگاه اكولوژي شهري عبارتند از :
وجود امكانات و شرايط لازم :
شيوه ي زندگي در محلات
خشونت خرده‌فرهنگ ها
بيگانگي اجتماعي
فشار رواني و استرس:
نااميدي و محروميت نسبي
سازمان‌شكني:
ویژگی های مناطق حاشیه نشین
ويژگيهاي كالبدي (فيزيكي):
ويژگي هاي جمعيتي
بعد اجتماعي
بعد فرهنگي
بعد رفاهي
نتيجه