چکیده:با توجّه به اینکه موضوع پژوهش حاضر بررسي معاد در شعر شاعرانی چون حافظ، سعدی، ناصر خسرو، عطّار و مولوی است؛ پژوهشگر موضوع معاد را با توجّه به اشعار این شاعران مورد بررسی قرار داده است نگارنده با استفاده از براهین عقلی و استناد به آیات قرآن، نشانه های رستاخیز به قطعی بودن معاد و اهمّيّت آن دست يافته است. تقریباً تمامی فلاسفه و بزرگان دین معتقد به معاد و بهشت و دوزخ بوده اند. هدف عرفا از بيان جهنّم در اشعار خود عذاب درون و غلبه بر شهوات و دوری از حضرت حق و تصوّرشان از بهشت وصول به خداوند در همة وجوه است. در حالیکه زاهد فقط برای حفظ آخرت و از ترس جهنّم از دنیا دوری می کند. بررسی همه ی اشعار و تمثیل های ذکر شده نشانگر اعتقاد این شاعران به معاد و ثواب و عقاب، در نتیجه بهشت و متعلّقات آن از قبیل حور، کوثر، طوبی و همچنین دوزخ می باشد، که جوهر تفکّر دینی این شاعران را تشکیل داده است. لذا همگی خود را در برابر امر خداوند تسلیم می دانند و به رضایت او رضا داده اند و به لطف و بخشش او برای زندگی دوباره و جاوید امیدوار هستند. در مقایسة دیدگاه‌های این شاعران با هم نیز این نکته حاصل شد که همة آنها دربارة وقوع قیامت و رستاخیز انسان، هم نظر هستند و اختلاف نظرشان در مورد نوع معاد اعمّ از روحانی و یا جسمانی و یا هر دو بعد با هم است. به عنوان مثال ناصرخسرو معتقد به معاد روحانی است ولی سایر شاعران مورد نظر اعتقاد به روحانی و جسمانی بودن آن دارند.
کلید واژهها: معاد، شعرفارسی، حافظ، سعدي، ناصرخسرو، عطّار، مولوي
فهرست مطالب:چكيده
فصـل اوّل: مقدّمات و كلّيّات1-1- مقدّمه
1-2- بيان مسأله
1-3- پرسش‌هاي تحقيقاتي
1-4- اهداف تحقيق
1-5- ضرورت و اهمّيّت تحقيق
1-6- تعريف اصطلاحات پژوهش
فصـل دوم: مرور مطالعاتي2-1- مباني نظري
2-2- پژوهش هاي گذشته
فصـل سوم: روش تحقيق3-1- روش تحقيق
3-2- جامعه پژوهش
3- 3- شيوه و ابزار جمع‌آوري اطّلاعات
فصـل چهارم: ارائه و تجزيه و تحليل اطّلاعاتمقدّمه
بخـش اوّل: معـاد
معانی واژۀ معاد
معاد از نظر قرآن
استدلال‌های قرآن درباره‌ي قیامت
نام‌های قیامت در قرآن
مباحث مرتبط با معاد
معاد از نظر عرفا و فلاسفه اسلامی
اشکالات معاد از دید فلاسفه
تناسخ
تناسخ در جهان اسلام
منکرین معاد
مراتب معاد از نظر پیامبر (ص) و حضرت علی (ع) و دیگر ائمه
معاد در ادیان دیگر
ضرورت معاد و براهین اثبات آن
معاد از نظر مذاهب اسلامی
تفاوت دیدگاه عارف و زاهد دربارۀ پاداش و مکافات عمل
بخـش دوم: حكيـم ناصـرخسرو قبادیـانی
شرح احوال، آثار و عقايد ناصرخسرو
معاد در باور ناصرخسرو
جایز نشمردن نسبت تمامی اعمال به خداوند
انکار مادی بودن بهشت
اعتقاد به رمزی بودن آیات و احادیث
غافل نبودن از روز رستاخیز
امید به شفاعت در روز حساب
اعتقاد به بازتاب اعمال
اعتقاد به عدالت الهی برهانی از معاد
اعتقاد ناصرخسرو به پل صراط و حور و سلسبیل
اعتقاد ناصرخسرو به معاد غیرجسمانی
واژه‌هاي متناسب با معاد در ديوان ناصرخسرو
بهشت و دوزخ در دیوان ناصرخسرو
بخش سـوم: عطّار نیشابوری
شرح احوال و آثار عطّار
معاد از نظر عطار
مرگ اندیشی عطار
محشر و حشر و قیامت در شعر عطّار
اعتقاد به قیامت در شعر عطّار
وجود انسان حایلی بین دنیا و آخرت
معاد در منطق‌الطیر
روی به آخرت آوردن و ترک دنیا کردن
در خوف عاقبت و سیر نمودن از عمر
ضرورت مرگ در نظام آفرینش
اعتقاد عطار به عالم برزخ
بی‌اعتباری دنیا از نظر عطّار
توشة اخروی را در دنیا باید اندوخت
بیهوده نبودن عمر و بازگشت به سوی حق
اعتقاد عطّار به بهشت و الطاف خداوندی
وفادار نبودن دنیا
اعتقاد به دوزخ و عقاب اعمال
واژه‌های متناسب با معاد در شعر عطّار
بخش چهـارم: مولانا جلال‌الدین
شرح احوال و آثار و عقاید مولانا
عقاید و افکار مولانا درباره معاد
اقسام قیامت از نظر مولانا
نقد منکران حشر در نظر مولانا
حکمت پنهان ماندن زمان قیامت
حیات در آخرت
جمع شدن اجزای متفرق بدن
تمثیل‌هايي از معاد در مثنوي مولوي
معاد و قیامت و حشر در اشعار مولوی
اعتقاد مولوی به برگرفتن زاد و توشه‌ی اخروی در دنیای مادّی
جهنّم و دوزخ
اعتقاد مولانا به برزخ
بهشت و دوزخ از نظر مولوی
حور و کوثر در شعر مولوی
رستاخیز در شعر مولوی
اعتقاد مولوی بر مزرعه بودن دنیا
بخـش پنجـم: سعدی شیرازی
شرح احوال آثار و افكار و عقايد سعدی
معاد در باور سعدی
اعتقاد به قیامت در بوستان سعدی
معاد و محشر و حشر در اشعار سعدی
پایدار نبودن دنیا از نظر سعدی
اعتقاد به کشتگاه بودن دنیا برای آخرت
توبه و امیدوار بودن به شفاعت بزرگان و رحمت الهی در روز حساب
اعتقاد داشتن به دوزخ و بهشت
حور و طوبی و کوثر در اشعار سعدی
بخـش ششم: حـافظ شیـرازی
شرح احوال و عقاید حافظ
معاد در باور حافظ
قیامت در شعر حافظ
محشر در شعر حافظ
حور، کوثر و طوبی در شعر حافظ
اعتقاد حافظ بر بهشتی بودن انسان از روز اوّل
اعتقاد به بهشت و دوزخ و ثواب و عقاب اعمال
وسوسه‌های شیطانی مانع رسیدن به بهشت
پذیرش دوزخ با خیال یار
بخش هفتم: مقايسه ديدگاه‌هاي شاعران مورد نظر
فصـل پنجـم: نتيجه‌گيري و پيشنهادها5- 1- نتیجه‌گیری
5- 2- محدودیت ها و پیشنهادها
منابع و مآخذ
چكيده لاتین
برچسب ها:
معاد در اشعار فارسی پایان نامه معاد در شعر فارسی معاد در اشعار حافظ معاد در اشعار سعدي معاد در اشعار ناصرخسرو معاد در اشعار عطّار معاد در اشعار مولوي معاد در اشعار شاعران نامدار معاد در آثار شاعران ایران